1. Dünya savaşının sebepleri nelerdir?

[Kemal Ayhan]

1 Dünya Savaşı​

1. Dünya savaşı, birinci dünya savaşı tarihimizde görülen en büyük savaşlardan birisidir. Birçok dünya devleti bu savaşa katılmıştır. Savaş bin dokuz yüz on dört ve bin dokuz yüz on sekiz yılları arasında olmuştur. Şimdi bu savaşın genel olarak nedenleri ve sonuçları hakkında bilgi verelim.

 

[Kemal Ayhan]

1. Dünya savaşının sebepleri nelerdir?​

• Fransız ihtilali sonucunda ortaya milliyetçilik akımı çıkmıştır ve bu nedenle her millet kendi devletini kurmak istemiştir.
• Sanayi inkılabı ile sömürgecilik hız kazanmıştır.
• Devletler arasında ham madde ve pazar rekabeti oluşmuştur.
• Avrupa devletleri arasında silahlanma yarışmaları ve bloklaşmalar görülmeye başlanmıştır.
• Almanya kendisine yeni ham madde kaynakları aramaya başlamıştır.
• Almanya ile İngiltere arasında rekabet oluşmuştur.
• Rusya'nın Boğazları ele geçirmek ve Akdeniz'e inmek istemesi
• Japonya'nın Asya ve büyük Okyanus üzerine yayılmak istemesi bu savaşın başlamasına neden olmuştur.

 

[Kemal Ayhan]

1. Dünya savaşı, savaş aşamalarında ülkeler arasında bloklaşmalar oluşarak itilaf devletleri ve ittifak devletleri gibi kavramlar oluşmuştur. Almanya, Avusturya Macaristan, İtalya devletleri üçlü ittifak devletlerini oluşturmuşlardır. Daha sonra İtalya bu gruptan ayrılmış ve Osmanlı devleti, Bulgaristan bu gruba dahil olmuşlardır. Bu devletlere karşı olarak İngiltere, Fransa, Rusya üçlü itilaf devletlerini kurmuş ve ardından İtalya, Sırbistan, Japonya, ABD ve Yunanistan bu gruba katılmıştır. Bu gruplar oluşurken ham madde ve pazar arayışları ve siyasi düşünceler etkili olmuştur. Savaş yirmi sekiz haziran da Saraybosna kentine ziyarete gelen Avusturya Macaristan veliahtının bir Sırbistanlı tarafından öldürülmesi ile alevlenmiştir. Tarih de bu olay kıvılcım olay olarak bilinir. Avusturya Macaristan Sırbistan'a savaş açınca ardında tüm dünyaya yayılmış ve birinci dünya savaşı başlamıştır. Osmanlı devleti Avrupa iki bloğa ayrılınca yalnızlık endişesine kapılarak diplomatik bir beraberlik sağlamak adına Almanya'nın yanında savaşa girme kararı almıştır. Savaşa girmek de amacı kaybettiği toprakları geri almak istemesi, Almanya'nın desteği ile ülkenin çöm daha iyi kalkınabileceğini düşünmesi ile savaşa girmiştir. Almanya da Osmanlıyı yanına alarak yeni cepheler açacağını, Osmanlı'nın petrol kaynaklarından yararlanacağını, Osmanlı Halife'sinin dini gücünü kullanmayı, Boğazlardan faydalanmayı amaçlamıştır.

Osmanlı devletinin birinci dünya savaşına girmesi, Osmanlı'nın savaşa girmesi ile birçok yeni cephe açılmıştır. İttifak devletlerinin yükü biraz hafiflemiştir. Osmanlı birçok cephede savaşmıştır. Bunlar Kafkas cephesi, Irak cephesi, kanal cephesi, Çanakkale cephesi, Suriye Filistin cephesi, Hicaz ve Yemen cephesi, Galiçya, Romanya ve Makedonya cephelerinde savaşmıştır. Birinci dünya savaşı sırasında İngiltere Fransa ve İtalya kendi arasında gizli anlaşmalar yaparak Osmanlı topraklarını paylaşmaya başlamıştır. Bu anlaşmalarda İstanbul, boğazlar, Trabzon'a kadar olan kıyılar, Erzurum, Van, Bitlis Rusya'ya verilmiştir. On iki ada, Antalya ve çevresi, Konya, aydın, İzmir İtalya'ya verilmiştir. Musul hariç tüm Irak İngiltere'ye verilmiştir. Adana, Antakya, Suriye kıyıları ve Lübnan Fransa'ya bırakılmıştır.

Amerika Birleşik Devletlerinin birinci dünya savaşına girmesinin ardından dönemin Cumhurbaşkanı Wilson bir barış yapılması gerektiğini ve bunun için yapılması gereken esasları Wilson ilkeleri olarak açıkladı. Bu ilkeler.

 

[Kemal Ayhan]

Wilson ilkeleri​

• Galip olan devletler yenilmiş olan devletlerden savaş tazminatı almayacaklar.
• Barış anlaşmaları herkes tarafından bilinerek yapılacak.
• Uluslararası olan ekonomik engeller kaldırılacak ve devletler arasında eşitlik esas olacak.
• Ülkeler arasındaki silahlanma yarışları sona erecek.
• Devletler arasında olan anlaşmazlıkların çözülmesi için milletler cemiyeti kurulacak.
• Osmanlı imparatorluğu Türk bölgelerine kesin egemen olma Hakkı verilecek.
• Boğazlar her devlete açık olacak.

Bu ilkeler çok insancıl olan ilkeler olmasına rağmen sömürgeci devletlerin çıkarlarına ters düşmüştür. Bu nedenle pek uygulamamış fakat uyguluyor gibi görünmüşlerdir. Sömürgecilik anlayışı yerine adını değiştirerek manda ve himaye sistemini kurmuşlardır. İttifak devletleri ise bu ilkeler doğrultusunda barış için ümitlenmişlerdir. Fakat bu ilkeler bir barış getirmemiştir.

 

[Mandıra Filozofu]

1. Dünya savaşının sona ermesi, anlaşma devletleri mağlup edilmiş ve bu devletlerle tek tek anlaşmalar imzalanmıştır. Ardından da Paris Barış konferansı düzenlenerek savaşın bitmesi için bir anlaşma taslağı hazırlanmıştır. Bu anlaşmalar ile yenilen devletler büyük toprak kayıpları yaşamış. Siyasi, askeri ve ekonomik alanda güçsüzleşmişler. Yeni devletler kurulmuş, sömürgeler el değiştirmiştir.

 

[Mandıra Filozofu]

1. Dünya savaşı genel sonuçları​

• Bu savaştan en karlı çıkan ülke İngiltere olmuştur.
• Fransa isteklerini elde edememiştir.
• Litvanya, Çekoslavakya, Polonya, Yugoslavya, Macaristan bağımsız birer devlet olmuşlardır.
• Dünya Barış'ını koruyabilmek için milletler cemiyeti kurulmuştur.
• Savaş sonunda Osmanlı imparatorluğu, Avusturalya Macaristan imparatorluğu, Rus çarlığı, Alman imparatorluğu yıkılmıştır.
• Sömürgecilik yerini manda ve himaye sistemine bırakmıştır.
• Yenilen devletler rejim değişikliğine gitmiştir.
• Bu savaşta ilk kez kimyasal silahlar, tanklar ve deniz altılar kullanılmıştır.
• Kominizm, nazizm, faşizm gibi baskıcı yönetimler ortaya çıkmıştır.